Python cơ bản¶

Các câu lệnh điều khiển¶

Lệnh rẽ nhánh if¶

Dạng 1: Lệnh if thiếu¶

• Nếu <BT logic> có giá trị đúng (True) thì thực hiện <Lệnh đơn> hoặc <Khối lệnh>

if <BT logic>: <Lệnh đơn>
hoặc
if <BT logic>: 
    <Khối lệnh>

Ví dụ:

n = 5
if n % 2 != 0: print(f'{n} là số lẻ.')
m = 69
if m > 0:
    print(f'm = {m}')
    print(f'{m} là số dương.')

Dạng 2: Lệnh if đủ¶

• Nếu <BT logic> có giá trị đúng (True) thì thực hiện <Khối lệnh 1>, ngược lại thực hiện <Khối lệnh 2>

if <BT logic>: 
    <Khối lệnh 1>
else:
    <Khối lệnh 2>

Hoặc viết gọn hơn khi chỉ có lệnh đơn:

<Lệnh 1> if <BT logic> else <Lệnh 2>

Ví dụ:

n = 5
if n % 2 != 0: 
    print(f'{n} là số lẻ.')
else:
    print(f'{n} là số chẵn.')

a, b = 6, 9
print(f'{a} > {b}') if a > b else print(f'{b} > {a}')    

elif¶

• Trong lệnh if, muốn kiểm tra điều kiện mới khi điều kiện trước không thỏa mãn thì dùng từ khóa elif

if <BT logic 1>:        
    <Khối lệnh 1>
elif <BT logic 2>:
    <Khối lệnh 2>
    ...
elif <BT logic n>:
    <Khối lệnh n>
else:
    <Khối lệnh n+1>

Lệnh lặp¶

Lệnh lặp while¶

• Lệnh lặp while lặp lại khối lệnh chừng nào BT điều kiện còn đúng.

while <BT điều kiện>:
    <Khối lệnh>

Ví dụ: Tính tổng các chữ số của số tự nhiên n:

n = 123
sum_digits = 0
while n > 0:
    sum_digits += n % 10
    n = n // 10
print(f'Tổng chữ số = {sum_digits}')

Lệnh break¶

• Lệnh `break' khi được gọi sẽ dừng vòng lặp.
• Trong ví dụ sau, dù điều kiện lặp là i < 100, nhưng nếu i bằng 5 thì dừng vòng lặp, nên chương trình chỉ in ra các số nguyên liên tiếp từ 1 đến 4.

i = 1
while i < 100:
    print(i, end= ' ')
    i += 1
    if i == 5: break

Lệnh continue¶

• Lệnh `continue' khi được gọi sẽ chuyển sang vòng lặp kế tiếp.
• Trong ví dụ sau, biến i khởi đầu bằng 0, chừng nào i còn thỏa < 10 thì tăng i thêm 1 và in ra giá trị của i, nhưng nếu i là số chẵn thì lệnh continue được gọi, chương trình chuyển sang xử lý bước lặp tiếp theo mà bỏ qua lệnh print(i, end=' '). Kết quả là chương trình chỉ in ra các số lẻ từ 1 đến 9.

i = 0
while i < 10:
    i += 1
    if i % 2 == 0: continue
    print(i, end= ' ')

Lệnh lặp for¶

• Lệnh lặp for dùng để duyệt từng phần tử trong một dãy (list, tuple, dictionary, set, string).

Duyệt danh sách¶

• Cú pháp

for <biến chạy> in <danh sách>:
    <Khối lệnh>

• Ví dụ

Tứ_Linh = ['Long', 'Ly', 'Quy', 'Phượng']
# Cách 1: duyệt từng phần tử của danh sách
for tl in Tứ_Linh:
    print(tl, end=' ')
# Cách 2: duyệt từng phần tử thông qua vị trí trong danh sách    
for i in range(len(Tứ_Linh)):
    print(Tứ_Linh[i], end=' ')

Duyệt chuỗi ký tự¶

• Chuỗi là một dãy ký tự vì thế có thể duyệt từng ký tự của chuỗi bằng lệnh for.
• Cú pháp

for ch in <chuỗi>:
    <Lệnh>

• Ví dụ

st = 'Nha Trang Khánh Hòa'
for ch in st:
    print(ch) 

Hàm range()¶

• hàm range(<start_value>, <end_value>, <step>) thường được kết hợp khi muốn thực hiện lệnh lặp với số bước lặp xác định.
• Ví dụ: In 10 dòng 'Hello world'

for i in range(10): # range(0, 10, 1)
    print('Hello world')

Lệnh lặp lồng nhau (nested loop)¶

• Lệnh lặp lồng nhau: Trong một lệnh lặp chứa lệnh lặp khác.
• Với mỗi bước lặp của vòng lặp ngoài, lệnh lặp bên trong sẽ thực hiện hết một lượt.
• Ví dụ: In bảng cửu chương

for i in range(2, 10):
    for j in range(1, 11):
        print('%3d x %3d = %3d'  % (i, j, i*j))

Hàm Python¶

• Hàm là một đoạn mã lệnh được lập trình để thực hiện một chức năng chuyên biệt.
• Một hàm có tên gọi, đầu vào và đầu ra.
• Hàm chỉ thực thi khi nó được gọi.
• Một hàm có thể được gọi nhiều lần với các giá trị khác nhau của đối số.

Ví dụ:

Hàm say_hi() ở trên không có đầu vào, không trả về giá trị cho lời gọi hàm; khi gọi hàm, máy tính sẽ thực thi các lệnh trong thân hàm, ở đây là lệnh print("Hi there!").

Truyền đối số cho hàm¶

• Hàm có thể nhận các giá trị đầu vào để xử lý, gọi là tham số. Các tham số cách nhau dấy phẩy.

Ví dụ: Sửa lại hàm say_hi() ở trên để khi gọi hàm và truyền cho nó một chuỗi chứa tên bất kỳ thì máy tính sẽ in ra câu chào tên đó.

Một số hàm dựng sẵn của Python¶

Trình thông dịch Python cung cấp nhiều hàm dựng sẵn (built-in functions). Sau đây là một số hàm thông dụng.

Nhóm hàm toán học¶

Nhóm hàm xử lý với kiểu dữ liệu cơ sở¶

dict(), set(), list(), tuple()¶

Trả về kiểu từ điển, tập hợp, danh sách

                           |